Herkomst van de naam 'Heuijerjans' (en ook: 'Huijerjans')

Inleiding

Enige tijd ben ik bezig geweest met het zoeken naar de bron van onze familie en onze familienaam. Het zoeken naar de oorsprong van onze familie heeft ons [1] consequent naar Heythuysen gebracht. Voor zover te overzien, zijn allen die nu de naam Heuijerjans dragen afstammelingen van Wilhelmus Heuijerjans, die 1747 in Heythuysen de eerste keer huwde; nadat zijn eerste vrouw was overleden, huwde hij in 1761 voor de tweede keer. Uit dat huwelijk komen wij allemaal voort via zijn zoon Simon. Waar deze Wilhelmus (ook wel 'Willem' of 'Guillaume') vandaan komt is niet duidelijk. Uit de oudste aktes (m.n. de geboorteaktes van zijn kinderen) blijkt dat hij uit 'Birrick' ('ex Birrick') komt. Of hiermee het Duitse plaatsje Birk (bij Herzogenrath) wordt bedoeld of het gehucht 'Birkenbosh' in Heythuysen zelf, weten we niet.

Motivatie

Over de mogelijke betekenissen van onze achternaam wil ik hier verder uitweiden. Sommige zullen enigszins exotisch aandoen, maar het lijkt me zinvol alle gedachtenspinsels toch maar vast te leggen zodat mogelijk aanknopingspunten sneller kunnen worden opgepakt.

Schrijfwijzen

Op dit moment hebben we ook familieleden die hun achternaam anders spellen [2]. Voor mijzelf is Heuijerjans als schrijfwijze de norm, dus niet met een y. In m.n. de 19e eeuw werd onze naam echter op tal van manieren geschreven. Zo zien we Högerjan, Heugerjan, Huyerjan, Huijerjan, Huyerjans, Heijerjans, etc. In de regel wordt onze naam wel altijd met de uitgang ...jan of ...jans geschreven en niet met ...man of ...mans [3].

Högerjan

De oudste schrijfwijze van onze naam is Högerjan. Omdat het de oudste schrijfwijze is, staat deze historisch ook het dichtst bij onze 'echte' familienaam; hiermee bedoel ik de betekenis van den de naam die een van onze voorvaderen is gaan gebruiken. Het zou best mogelijk zijn dat Högerjan die betekenisvolle naam is, maar dat voor ons nu die betekenis niet meer duidelijk is. De ö lijkt op een Duitse afstamming te duiden, maar buiten de plaatsnaam Birk hebben we daar geen aanwijzingen voor. De afleiding Högerjan -> Heugerjan -> Heuijerjan -> Heuijerjans lijkt wel een logische.

Huyers

Een korte anekdote: midden jaren negentig was ik voor mijn werk bij een klant in Alphen aan de Rijn, de sociale werkvoorziening aldaar. 's Avonds na kantoortijd probeerde een collega mij daar telefonisch te bereiken. De blinde directeur nam 's avonds de functie van telefoniste waar en kwam een beetje verward vragen of er een Heuijerjans aanwezig was. Hij was in de veronderstelling dat het telefoontje voor hemzelf bedoeld was, aangezien hij Jan Huyers heet. E.e.a. leidde tot een gesprek over de herkomst van onze namen. De Huyers' zijn blijkbaar de nazaten van Hugenoten, die uit Frankrijk via België zijn gevlucht naar Nederland. In België verbleven ze in de Waalse plaats Huy. De mensen zijn zich gaan noemen naar die plaats. In zijn familie komt de voornaam Jan veel voor hetgeen mij op het idee bracht dat wij mogelijk ook van Huy komen: Huy + Jan = Huyerjan [4].

Van Heur

Voor mijn werk regelmatig op de autosnelweg, is me een keer een vrachtauto uit Weert bijgebleven: de bedrijfsnaam was Van Heur. De betekenis ligt voor de hand: iemand uit Horn noem je in dialect Van Heur. Hoe zou je nu Jan uit Horn noemen? Jan van Heur of Heurerjan of zoiets, dat zou kunnen verbasteren tot Heuerjan. Ook dat levert dus praktisch onze familienaam op en het verwonderde dat we dat nog niet eerder bedacht hadden. Horn en Heythuysen liggen niet ver van elkaar het verklaart waarom onze naam zo vreemd aandoet en steeds anders geschreven wordt.

Hoyer/Heuer

De mogelijke link met Duitsland doet ook gissen naar een mogelijke betekenis in het Duits en verwantschap met bestaande Duitse namen. Een naam die veel lijkt op de onze is Hoyer (o.a. Hamburgs expeditiebedrijf) of Heuer (o.a. Zwitsers horlogemerk).

Van den Heuij / Den Huij / Van den Huij

Bij het Meertens Instituut wordt bij onze naam een link gelegd met de naam Van den Heuij, die blijkbaar uit Oost-Brabant (land van Cuijk) komt. Deze naam lijkt ook weer verwantschap te tonen Huyers. Volgens het Meertens Instituut is deze relatie puur op basis van 'spellingsovereenkomsten' gelegd. Maar ook hier dus nog verder onderzoek mogelijk zijn. Net onder Cuijk ligt het plaatsje Huij:

Heuermann

Indien de herkomst van onze naam naar Duitsland leidt, dan is een link met de naam 'Heuermann' wel aannemelijk. Een uitgebreide uitleg over wat 'Heuerleute' zijn is hier te vinden. Samengevat: het zijn mensen die op boerderijen meehelpen met allerlei werkzaamheden. Ze slapen vaak in de schuren en trekken van boerderij naar boerderij - afhankelijk van waar werk beschikbaar is. De 'Heuerleute' vormen een groep die zich onder de boerenstand bevindt. De naam 'Heuermann' komt ook tegenwoordig nog veel voor.

Birrick (1)

In de twee oudste documenten die we kennen (uit 1747 en 1748) betreffende onze familie, staat dat 'Guilielmus Högerjan' resp. 'Guilielmi Hogerjan' afkomstig is uit 'Birrick' ("ex Birrick"). Dit is de meest concrete aanwijzing betreffende zijn herkomst. Een ander interessant gegeven is de bijzondere voornaam van zijn eerste kind: 'Winocus'. Dit lijkt een niet veel voorkomende voornaam.

Birrick (2): Lohmar/Birk

In Duitsland zijn verschillende plaatsen die 'Birk' heten, wat overeen zou kunnen komen met 'Birrick'. Niet heel ver vanuit Midden-Limburg ligt Birk, stadsdeel van Lohmar.

Birrick (3): Büderich (Wesel)

De oude naam van Büderich (Wesel) is 'Burick'. Ook dit is een mogelijke verbastering van 'Birrick'.

Noten

[1]: In eerste instantie is het m.n. Ome Teun (Anton Heuijerjans 1924-1990) geweest die zich met het genealogisch onderzoek heeft beziggehouden. Begin jaren tachtig ben ik ook geinteresseerd geraakt en ben enkele keren in Heythuysen en Maastricht geweest. Daarbij zijn ook Ome Jan en mijn vader betrokken geweest.

[2]: M.n. Huyerjans???

[3]: Mogelijk gaat dit tegenwoordig vaak fout vanwege bekendheid van namen als Heijmans en Heijermans. Misschien was dit vroeger anders?

[4]: Mijn vader heeft in de jaren tachtig ook al eens op de mogelijke verwantschap met de plaats Huy gewezen. Helaas hebben we verder geen aanwijzingen die deze hypothese ondersteunen.